Mit o powstaniu świata - Japonia

Od zarania dziejów Japończyków charakteryzował kult natury i przodków,
a z czasem kult cesarza i kraju. Są to dwa przejawy shintoizmu, które przetrwały do dziś. Oznacza to, że Japończycy przy każdej możliwej okazji czczą swój kraj i cesarza, na przykład podczas przeróżnych festiwali. Wszystko to, co stanowi podstawy wczesnej Japonii, czyli wątki mitologiczne oraz religijne, zawarte jest w dwóch „świętych księgach” shintō zwanych Kojiki (Zapis spraw dawnych) oraz Nihongi lub Nihonshoki (Kronika japońska). Powstały one u schyłku VII wieku i stanowią niewyczerpane źródło wiadomości, właśnie o wczesnej Japonii. O początku wszystkiego możemy przeczytać w przedmowie do Kojiki:

Otóż, gdy chaos pramaterii już krzepł,

jeszcze się w niej nie przejawił żaden dech ni układ.

Nie było nazw ani żadnego działania.

Któż by zdołał w tym stanie rozpoznać kształty?

Niebo i ziemia poczęły się jednak od siebie oddzielać,

trzy bóstwa powstały jako początek dzieła stworzenia,

czyli wyłoniły się pierwiastki męski i żeńskie,

a potem dwa duchy zostały rodzicami wszechrzeczy.

Wskutek tego po wstąpieniu ze świata widzialnego w niewidzialny

i po wyjściu stamtąd

pojawiły się przy obmywaniu oczu słońce i księżyc,

a po zanurzeniu się w morskiej wodzie

pojawiły się przy obmywaniu ciała duchy.

I tak, choć same początki świata są niewyraźne i ciemne,

to dzięki pradawnym pouczeniom poznajemy

czasy poczęcia ziemi i narodzin wysp,

a jeśli nawet pierwociny te są odległe w czasie,

to od dawniejszych mędrców dowiadujemy się

o epokach narodzin duchów i ustawania ludzi.

Mitów na temat powstania świata było wiele, ale ostatecznie został przyjęty i spopularyzowany jeden, właśnie ten zawarty w Kojiki, który mówi, że w zamierzchłych czasach Niebo i Ziemia nie były rozdzielone i tworzyły chaotyczną masę podobną do jajka. Czystsza i szlachetniejsza część rozciągała się u góry i utworzyła Niebo, a grubsza i cięższa opadała niżej, tworząc Ziemię. W czasie, gdy to się stało, na Wysokiej Równinie Niebios, sami z siebie utworzyli się bogowie Amenominakanushi (Pan Ogarniający Wszystko na Niebie), Takamimusubi (Najwyższa Święta Moc Życiodajna) i Kamimusubi (Boska Moc Życiodajna). Następnie pojawiło się kolejno siedem par bóstw. Ostatnia z nich to Izanagi (Duch Uśmierzający Szlachetne Łono) i Izanami (Duch Wzburzający Szlachetne Łono) – czyli para demiurgów, która zrodziła niezliczone ilości bóstw oraz – co najważniejsze – wyspy japońskie.

Zwróciły się teraz wszystkie duchy nieba świętymi słowy

do Ducha Uśmierzającego Szlachetne Łono

i Ducha Wzburzajacego Szlachetne Łono,

dwu prześwietnych osób, i rzekły:

„Doprowadźcie do ładu tę rozchybotaną ziemię

i sprawcie, by stwardniała.”

Wręczono im potem bezcenną niebiańską włócznię,

oddając w ich ręce całą sprawę.

Wstąpiła tedy dwójca duchów

na most unoszący się na niebie,

a sięgnąwszy bezcenną włócznią w wody oceanu

zamieszała nią, aż się rozległ chlupot bełtania,

i podniosła ją ku górze.

Natenczas z grotu włóczni spłynął gąszcz iłu,

który się gromadził w wodzie i nawarstwiał tworząc wyspę

Jest to wyspa Onogoro.

Po tym, jak boska para demiurgów stworzyła wyspy japońskie, zbudowała chatę, a w środku wbiła włócznię. Izanagi obszedł ją z jednej strony, a Izanami z drugiej. Kiedy stanęli twarzą w twarz, Izanami odezwała się jako pierwsza, co było niezgodne z prawem, za co została skarcona. Ponownie obeszli włócznię, a wtedy Izanagi krzyknął „Ach, jaka śliczna dziewica!” i w ten o to sposób para demiurgów wzięła ślub. Zaraz po tym boska para zabrała się za tworzenie dzieła. Najpierw Izanami zrodziła osiem głównych wysp japońskich, czyli Honshū, Shikoku, Kyūshū, Sado, Oki, iki, Tsushima i Oshima. Następnie stworzyli góry, rzeki, lasy itp. Niestety Izanami zmarła podczas rodzenia boga ognia – Homosubi. Kiedy konała w męczarniach, stworzyła jeszcze trzy bóstwa. Z jej wymiotów powstali: bóg metalu – Kanayamahiko, bogini wody – Mizuhanome oraz bogini gliny – Haniyama. Kiedy Izanagi wylewał łzy za ukochaną, powstała bogini lamentująca – Nakisahame. Z rozpaczy Izanagi pociął swego syna boga ognia, a z krwi powstały kolejne bóstwa. Następnie poszedł szukać swojej ukochanej w Krainie Ciemności – Yomotsukuni. Kiedy był już w środku, wyłamał ząb z grzebienia i zrobił z niego pochodnię, w której świetle ujrzał Izanami. Widok był przerażający, ponieważ jej opanowane przez robactwo ciało rozkładało się.. Rzucił się więc do ucieczki, a rozwścieczona żona kazała piekielnym jędzom go gonić i sama także ruszyła przed siebie. Izanagi rzucił za siebie przybranie głowy, które zamieniło się w winogrona, a jędze zaczęły je pożerać. Zaraz po tym ponownie go doganiały, tak więc tym razem rzucił grzebień, który zamienił się w kiełki bambusa. Sytuacja się powtórzyła, a wtedy zrzucił na nie ogromny głaz. Po jednej stronie głazu stał Izanagi, a po drugiej Izanami. Wygłosili formułę rozwodową i rozstali się. Po ucieczce z Krainy Ciemności Izanagi udał się na prowincję Hyūuga na wyspie Kyūshū, aby w strumieniu oczyścić ciało. Obecnie takie oczyszczenie jest częścią rytuału shintoistycznego zwanego misogi. Rytuał ten ma na celu usunięcie po przez kąpiel zanieczyszczeń z ciała i umysłu. Obecnie przed wejściem do świątyń japońskich myje się ręce lub płucze usta wodą. Podczas kąpieli Izanagi stworzył bóstwa brudów cielesnych i bóstwa oczyszczenia. Najważniejszym momentem w mitologii było powstanie trzech kolejnych bóstw. Kiedy Izanagi przemył lewe oko, powstała bogini słońca – Amaterasu. Kiedy przemył lewe oko, powstał bóg księżyca Tsukiyomi, a kiedy wydmuchał nos, powstał bóg wiatru i burzy – Susanō.

Autor: Sandra Jaworska